Schol­ek­ster week­end #14 Wie­rin­ger­werf

Tien jaar na het vijfde Scholekster weekend werd er weer een Scholekster weekend in de kop van Noord-Holland georganiseerd. Dit keer niet bij de Bonkte Lieuw, maar in het Boshuis. Ook nu gaf Wim Tijsen uitleg over de beste plekken om individueel gekleurringde Scholeksters af te lezen (van Balgzand t/m Harlingen). Zaterdag ochtend gooide laaghangende mist een beetje roet in het eten (Figuur 1), maar sommige afleesploegen wisten ondanks de mist toch nog vele tientallen gekleurringde Scholekster af te lezen (Figuur 2). Zondag was het prachtig weer, maar kwam het water nog minder hoog dan op zaterdag (Figuur 3).

Bruno Ens

Figuur 1. Laaghangende dichte mist op zaterdag ochtend.

Floor Arts

Sjerp Weima

Figuur 2. Links: aflezers in de mist. Rechts: gekleurringde Scholeksters in de mist.

Bruno Ens

Figuur 3. Hoog water op zondag ochtend op het Balgzand. Het water kwam niet hoog, dus de Scholeksters kwamen helaas niet heel dichtbij.

Zoals altijd waren er ook weer lezingen door ringers, aflezers en onderzoekers. Een groot aantal onderwerpen kwam aan bod (Figuur 3).

Ondergetekende liet zien hoe het kleurring onderzoek belangrijke kennis oplevert over de vraag hoe de in Nederland broedende en overwinterende Scholeksters het beste beschermd kunnen worden.

Floor Arts presenteerde gegevens over 2024, dat geen goed broedjaar was voor de Scholeksters in Zeeland, met opvallende verschillen tussen gebieden. Een in 2022 aangebracht stroomraster rond natuurgebied Noordervroon zorgde voor een aanzienlijke verhoging van het broedsucces.

Sjerp Weima liet zien hoe belangrijk het is om Scholeksters individueel te kunnen herkennen. Een gekleurringd paar bracht in 8 jaar samen maar liefst 13 jongen groot. Er waren ook territoria waarin respectievelijk 12 en 10 jongen werden grootgebracht ondanks wisselingen van partner en overnames. Dat hoge broedsucces maakt het gebied aantrekkelijk voor vermoedelijk jonge Scholeksters om zich te vestigen en die nieuwe vestigingen leiden tot “gedonder in de glazen” met soms zelfs fatale gevolgen.

Jeroen Nienhuis onderzocht slaapplaatsen van Scholeksters in Groningen en concludeerde dat het eigenlijk avondsozen zijn. Een uur na zonsondergang vertrokken de meeste vogels naar hun territorium om daar te slapen. Opvallend was dat op relatief koude dagen de avondsozen vaker bezocht werden, dus koude avonden zijn het meest geschikt voor een telling. Desondanks zullen ook dan niet alle vogels geteld worden, want uit onderzoek aan gezenderde Scholeksters blijkt dat sommige broedvogels vanuit het overwinteringsgebied direct naar hun territorium vliegen en nooit een avondsoos bezoeken.

Wim Tijsen vertelde over de achteruitgang van de op Wieringen broedende Scholeksters als gevolg van het extreem lage broedsucces. Dat heeft o.a. te maken met “landverbeteringen”, ruilverkaveling, “wanbeheer” in sommige natuurreservaten en toename van predatoren.

Geert Spanoghe nam ons mee naar Vlaanderen, waar geen sprake lijkt van een dramatisch afname van de broedvogels, zoals in Nederland. Door toename van de Vos vanaf 2011 is er wel sprake van een daling in weidevogelgebieden, maar plaatsing van elektrische rasters zorgde voor een snel herstel. De Scholekster houdt stand in Vlaanderen door het hoge aantal dat broedt in het havengebied.

Peter Levelt vertelde enthousiast over een succesvol paartje dakbroeders ten zuiden van Amsterdam, die hopelijk volgend jaar gekleurringd kunnen worden.

Rafaella Porcu maakte ons jaloers met een presentatie over Scholeksters op Rottumerplaat. Ze verluchtigde haar presentatie over dit prachtige onderzoeksgebied met fraaie filmpjes, maar het broedresultaat in 2024 was ongekend laag: 48 broedparen brachten maar een paar jongen groot.

Positiever nieuws was er over de broedplatforms. Helaas konden Willem Overweg noch Jacob Jan de Vries zelf vertellen over het succes in respectievelijk Noord-Holland en Terschelling. Er is nauwelijks predatie van de nesten op broedplatforms en het broedsucces is hoog: in 2024 maar liefst 1,9 vliegvlugge jongen per onderzocht broedpaar in Noord-Holland. Goed voorbeeld doet goed volgen en de bezetting van de platforms neemt dan ook toe in beide gebieden. Kuikenstroken en een regime van laat maaien bieden bescherming aan de kuikens in respectievelijk Terschelling en Noord-Holland.

Bert Dijkstra gaf een update van het in 2008 begonnen onderzoek aan de Scholeksters die in en rond Assen broeden. In het landelijk gebied rond Assen zijn de Scholeksters ondertussen zo goed als uitgestorven als gevolg van het zeer lage broedsucces, wat vrijwel zeker te maken heeft met predatie door de Vos. In het stedelijk gebied is het aantal broedparen sinds het begin van de studie bijna verdubbeld, maar de groei is eruit. Het broedsucces is de laatste jaren ook duidelijk lager dan in de beginperiode: het stedelijk gebied lijkt vol. Zorgen zijn er over de effecten van de plannen voor het havenkwartier op de slaapplaats op de havenkade.

Rob Lindeboom presenteerde een uitgebreide analyse van de gekleurringde Scholeksters in het gebied van de Kardinge plas in Groningen, inclusief aanliggende woonwijken en weilanden. In het gebied werden 43 bijna vliegvlugge jongen en 14 volwassen vogels gevangen en gekleurringd en werden 9 jonge 3 adulte elders geringde vogels waargenomen. Maar liefst 4 nazaten van “Superdad” werden na enkele jaren afwezigheid weer gezien op de slaapplaats bij de Kardinge plas.

In de laatste presentatie mocht ik vertellen over het lage broedsucces van de Scholeksters die op en rond de Hoge Berg op Texel broeden. Er lijkt een verband met de neiging van veel Scholeksters om tijdens de broedtijd naar het op 10 km afstand gelegen Balgzand te vliegen, vermoedelijk om voedsel te zoeken. Zulke individuen laten hun eieren of jongen tijdelijk onbeschermd achter en de gegevens uit 2023 laten zien dat individuen die daar vroeg mee beginnen en het vaak doen geen broedsucces hebben.

Bruno Ens

Figuur 4. Lezingen op het Scholekster weekend. Links: Floor Arts geeft zijn lezing over Scholeksters in Zeeland. Rechts: overzicht van de 12 lezingen die tijdens het weekend werden gegeven.

Voor het eerst stond na lange tijd het meten van (dode) Scholeksters weer op het programma. Vrijwillige ringers moeten volgens de richtlijnen van het Vogeltrekstation zich om de zoveel tijd laten hercertificeren om hun ringvergunning te behouden. Bij goed gevolg is het nemen van alle belangrijke biometrische maten aan de Scholekster goed voor drie jaar hercertificering.

Figuur 5. Meten van biometrie van (dode) Scholeksters in het kader van hercertificering.

Rafaella Porcu had de eerste avond een ruime hoeveelheid lekkere minnestronesoep gemaakt met stokbrood en kruidenboter.  Erg handig, want zo vonden de laat arriverende uit het verre Vlaanderen afgereisde Geert Spanoghe en Simon Desmet niet de hond in de pot, maar een maaltje dat makkelijk was op te warmen. Marc van Leeuwen zorgde deze keer niet alleen voor de traditionele heerlijke kleine rijsttafel op zaterdag avond, maar was ook bereid de doorgemeten en opnieuw ingevroren Scholeksters mee naar Houten te nemen. Daar kon hij ze opensnijden en het geslacht bepalen. Met name bij de jonge onvolwassen vogels, die nog nooit seksueel actief waren geweest, was dat lastig. Een aantal exemplaren waren voldoende gaaf om op te zetten (Figuur 6). Die opgezette vogels kunnen een mooie uitbreiding vormen van de stand van Stichting Onderzoek Scholekster (SOS) op bijvoorbeeld de jaarlijkse landelijke dag van Sovon of het waddenvogelfestival.

Marc van Leeuwen

Figuur 6. Door Marc van Leeuwen opgezette Scholekster, waarvan eerst de biometrie is gemeten op het Scholekster weekend.

Opgetekend door Bruno Ens op 8 februari 2025